Albanska pravoslavna crkva
Albanska pravoslavna crkva (alb. Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqipërisë — „Autokefalna pravoslavna crkva Albanije”) jeste pomesna i autokefalna crkva sa dostojanstvom arhiepiskopije. Nalazi se na 12. mestu u diptihu pomesnih pravoslavnih crkava.[3][4]
| Albanska pravoslavna crkva Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqipërisë | |
|---|---|
 Grb | |
 | |
| Osnovni podaci | |
| Autokefalnost | 12. april 1937. |
| Kanonsko priznanje | kanonski priznata |
| Predstojatelj | arhiepiskop tiranski Anastasije |
| Sjedište | Tirana |
| Kanonska jurisdikcija |  Albanija |
| Kalendar | Novojulijanski kalendar |
| http://www.orthodoxalbania.org/ | |
| Statistika | |
| Arhijereja | 4 |
| Eparhija | 4 |
| Vjernika | 500.000[1]-700.000-800.000[2] |
Na čelu Albanske pravoslavne crkve od 1992. godine je arhiepiskop tiransko-drački Anastasije, koji je grčkog porekla.
Jurisdikcija
uredi
Obuhvata eparhije: Tirana-Drač, Berat, Đirokastra, Korča i Elbasan.[5] Pravoslavni Albanci i albanski Grci uglavnom žive na jugu zemlje, kao i u gradovima Tirani i Draču. Liturgijski jezik je albanski. U regiji Saranda na jugu zemlje liturgija se služi i na grčkom jeziku.
Podaci o broju vernika variraju od 260.000 do 520.000. Pre verske zabrane, koju su albanski komunisti uveli 1967, oko 20 posto stanovništva bili su pravoslavni.
Istorija
uredi
Nakon proglašenja savremene albanske države (1912), došlo je do jačanja autokefalističkog pokreta među pravoslavnim Albancima, koji su bili manjina u novostvorenoj Kneževini Albaniji, u kojoj su većinu stanovništva činili njihovi sunarodnici islamske veroispovesti.[6]
Pored pravoslavnih Albanaca, u južnim krajevima novostvorene države živeo je i znatan broj pravoslavnih Grka, dok je u severnim oblastima (oko Skadra) bilo i pravoslavnih Srba.[7][8] Do tog vremena, sve eparhije na području Albanije bile su pod jurisdikcijom Carigradske patrijaršije, koja je za arhijereje u albanskim oblastima po pravilu postavljala Grke.[9]
Usled albansko-grčkog spora oko Severnog Epira, koji se zaoštrio nakon 1918. godine, došlo je do postepenog proterivanja svih arhijereja Carigradske patrijaršije i stvaranja privremenih crkvenih struktura, pod kontrolom nižeg pravoslavnog sveštenstva albanske narodnosti. Iako je pokušaj proglašenja autokefalnosti izvršen već 1922. godine, taj čin je bio obavljen na nekanonski način, čime je došlo do daljeg zaoštravanja crkvenog pitanja.[10]
Predvodnik radikalne struje među albanskim autokefalistima bio je Fan Noli, dok su se druge struje zalagale za sporazum sa Carigradskom patrijaršijom. Nakon dugih pregovora, sporazum je postignut tek 1937. godine, kada APC dobila kanonsko priznanje.[11]
Nakon uspostavljanja komunističke vlasti u Albaniji (1944), došlo je do naglog pogoršanja društvenog položaja svih verskih zajednica, a potom je 1967. godine proglašena i opšta zabrana religije.[12] Pošto je javna delatnost verskih zajednica bila zabranjena sve do 1990. godine, APC je tek nakon toga počela da obnavlja svoju strukturu, čime je započeo novi period u njenoj savremenoj istoriji.[13]
Tokom avgusta 2013. godine izbio je incident u Premetiju kada su lokalne albanske vlasti otele pravoslavnu crkvu Vavedenja presvete Bogorodice, tom prilikom su iz nje nestali mnogi vredni predmeti. Ovo je pojačalo tenzije na grčko-albanskoj granici.[14]
Pretenzije prema području SPC
urediTokom Drugog svetskog rata, APC je u periodu od 1941. do 1944. godina pokušala da uspostavi kontrolu nad delom matičnog kanonskog područja Srpske pravoslavne crkve. Taj poduhvat je bio preduzet u sklopu plana za stvaranje Velike Albanije, a započet je neposredno nakon sloma Kraljevine Jugoslavije u Aprilskom ratu (1941). Tada je fašističkoj Kraljevini Albaniji priključena celokupna Metohija, zajedno sa centralnim delom Kosova i delovima današnjih država Crne Gore i Severne Makedonije. Iako su sva ta područja potpadala pod kanonsku nadležnost SPC, jerarhija APC ih je prisvojila, a u najnepovoljnijem položaju našao se tadašnji episkop raško-prizrenski Serafim Jovanović, čije se eparhijsko središte (Prizren) našlo u granicama proširene Albanije. U cilju spasavanja crkve i naroda, vladika Serafim je bio prinuđen da sarađuje sa albanskim crkvenim i političkim činiocima, tako da je u par navrata boravio u Tirani, gde je i umro početkom 1945. godine. Iako je pokušaj širenja APC propao zajedno sa slomom fašističke Albanije, slične zamisli su oživele krajem 20. veka u vreme rata na Kosovu i Metohiji.[15][16]
Albanski arhiepiskopi
uredi- Vasilije (1922—1928)
- Vasarion Juvani (1928—1936)
- Hristofor Kisi (1937—1948)
- Paisije (Paisi) Vodica (1949—1966)
- Damjan Kokonesi (1966—1973)
- Anastasije (od 1991)
Galerija
uredi-
Crkva u Libohovu -
Sveti Nikola u Mezopotamu -
Manastir Ardenica -
Sinod APC -
Crkva u Beratu
.jpg)
_korr2.jpg)
Vidi još
urediReference
uredi- ^ McGuckin 2008, str. 72.
- ^ CNEWA - Autocephalous Orthodox Church of Albania Arhivirano 2008-01-26 na sajtu Wayback Machine
- ^ Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqipërisë
- ^ Milosavljević 2013, str. 321-330.
- ^ Albanian Orthodox Church: Our Church
- ^ Bido 2020, str. 30-41.
- ^ Durković-Jakšić 1991, str. 149-152.
- ^ Mikić 1991, str. 643—660.
- ^ Kiminas 2009, str. 21-29.
- ^ Bido 2020, str. 56-116.
- ^ Bido 2020, str. 184-205.
- ^ Hoxha 2022.
- ^ Elsie 2001.
- ^ Albanija: Lokalne vlasti otele pravoslavnu crkvu („Večernje novosti“, 22. avgust 2013)
- ^ Slijepčević 1974, str. 289.
- ^ Bido 2020, str. 205-213.
Literatura
uredi- Bido, Ardit (2020). The Albanian Orthodox Church: A Political History, 1878–1945. London: Routledge.
- Bojić, Miladin (1991). „Srbi i Srpska pravoslavna crkva u Arbaniji u doba Nemanjića (1166-1371)”. Stanovništvo slovenskog porijekla u Albaniji. Titograd: Istorijski institut. str. 137—147.
- Durković-Jakšić, Ljubomir (1991). „Prilozi za istoriju Srpske pravoslavne crkve u Skadru i okolini”. Stanovništvo slovenskog porijekla u Albaniji. Titograd: Istorijski institut. str. 149—152.
- Elsie, Robert (2001). A Dictionary of Albanian Religion, Mythology and Folk Culture. London: Hurst & Company.
- Kiminas, Demetrius (2009). The Ecumenical Patriarchate: A History of Its Metropolitanates with Annotated Hierarch Catalogs. Wildside Press LLC.
- Komatina, Predrag (2016). „Oblast Vagenitija i episkopija Sv. Klimenta”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 53: 83—100.
- Mikić, Đorđe (1991). „Srpsko-pravoslavna skadarska opština u XIX i početkom XX veka”. Stanovništvo slovenskog porijekla u Albaniji. Titograd: Istorijski institut. str. 643—660.
- Milosavljević, Ana (2013). „Sto godina Albanske pravoslavne crkve” (PDF). Religija i tolerancija: Časopis Centra za empirijska istraživanja religije. 11 (20): 321—330.
- McGuckin, John Anthony (2008). The Orthodox Church: An Introduction to its History, Doctrine, and Spiritual Culture (1. izd.). Malden, MA: Blackwell Publishing.
- Parthey, Gustav (1866). Hieroclis Synecdemus et notitiae Graecae episcopatuum: Accedunt Nili Doxapatrii notitia patriarchatuum et locorum nomina immutata. Berolini: In aedibus Friderici Nicolai.
- Petrović, Radmilo (1991). „Dračka mitropolija u svetlu arheoloških nalaza”. Stanovništvo slovenskog porijekla u Albaniji. Titograd: Istorijski institut. str. 131—135.
- Slijepčević, Đoko M. (1974). Srpsko-arbanaški odnosi kroz vekove sa posebnim osvrtom na novije vreme (1 izd.). Minhen: Iskra.
- Hoxha, Artan R. (2022). Communism, Atheism, and the Orthodox Church of Albania: Cooperation, Survival, and Suppression, 1945-1967. London-New York: Routledge.
