Administrativna podela Kneževine Srbije

Administrativna podela Kneževine Srbije je počela da se postepeno sprovodi odmah posle formiranja Kneževine Srbije 1815. godine mimo ustaljenih administrativne podela na ejalete kakva je bila prisutna na ostalim teritorijama Osmanskog carstva koji nisu imale autonomiju, ali ipak po uzoru na dotadašnju osmanlijsku administrativnu podelu. Kneževina Srbija je sve do Berlinskog kongresa 1878. godine bila u sastavu Osmanskog carstva. Po okončanju Drugog srpskog ustanka, knez Miloš Obrenović se opredelio za stvaranje i jačanje srpske državnosti diplomatskim metodama i postepeno osvajanje državnih ovlašćenja od Osmanskog carstva. Period od 1815. do 1833. godine obeležen je stvaranjem organa vlasti Kneževine Srbije u selima, knežinama i nahijama, čija su ovlašćenja postepeno rasla.^[1]

Administrativna podela Kneževine Srbije od 1819. do 1833. godine

Kneževina Srbija je prvom administrativnom podelom iz 1819. godine bila podeljena na 12 nahija, 45 knežina, 1.396 sela i varoši, 53.137 domova (kuća), 60.468 poreskih oženjenih lica i 119.854 poreskih aračkih lica.

Nahije

nahije	broj knežina	broj sela
1. Šabačka	4	104
2. Valjevska	3	189
3. Sokolska	2	46
4. Užička	2	120
5. Požeška	8	105
6. Rudnička	5	111
7. Kragujevačka	3	168
8. Jagodinska	2	145
9. Ćuprijska	2	72
10. Požarevačka	7	194
11. Smederavska	2	125
12. Beogradska	5	125

Knežine

U Šabačkoj nahiji	broj sela	poreske oženjene glave
Posavska	33	970
Tamnavska	20	783
Pocerska	21	969
Mačvanska	30	2661

U Valjevskoj nahiji	broj sela	broj kuća	oženjene glave	aračke glave
Jovana Bobovca	44	1453	1911	4689
Rake Tešića	68	1611	1994	4608
Gaje Dabića	77	3191	3996	9279

U Sokolskoj nahiji	broj sela	broj kuća	oženjene glave	aračke glave
Petra Vasića	21	612	825	2027
Petra Obradovića	25	780	1082	2219

U Užičkoj nahiji	broj sela	broj kuća	oženjene glave	aračke glave
Rujina	59	1851	2314	4828
Crna gora	61	1580	1884	4139

U Požeškoj nahiji	broj sela	broj kuća	oženjene glave	aračke glave
U osam knežina	105	3490	4027	10233

U Rudničkoj nahiji	broj sela	broj kuća	oženjene glave	aračke glave
U pet knežina	111	3324	4213	8527

U Kragujevačkoj nahiji	broj sela	broj kuća	oženjene glave	aračke glave
Gružanska	84	2416	3139	6571
Lepenička	56	1812	2167	4697
Jasenička	28	1080	1454	3022

U Jagodinskoj nahiji	broj sela	broj kuća	oženjene glave	aračke glave
Levačka	85	2625	3159	8125
Temnićanska	60	2230	2626	5978

U Ćuprijskoj nahiji	broj sela	broj kuća	oženjene glave	aračke glave
U dve knežine	72	2753	3017	7157

U Požarevačkoj nahiji	broj sela	broj kuća	oženjene glave	aračke glave
Moravska	49	2345	2719	5789
Mlavska	42	2221	2666	5805
Omaljska	17	761	873	1837
Zviždačka	12	756	876	1649
Golubačka	25	745	816	1746
Ramska	28	1305	1500	3056
Pečka	21	1033	1191	2507

U Smederevskoj nahiji	broj sela	broj kuća	oženjene glave	aračke glave
Moravska i Jesenička	51	3149	3826	7436

U Beogradskoj nahiji	broj sela	broj kuća	oženjene glave	aračke glave
Nikole Stankovića	30	1095	1356	2681
Nikole Stanojevića	24	761	940	2119
Nikole Katića	20	633	888	1784
Jovana Bićentijeva	17	581	786	1583
Živka Mihailovića	34	1347	1615	3089

Administrativna podela Kneževine Srbije posle Hatišerifa iz 1833. godine

Hatišerif iz 1833. godine (Treći hatišerif) je svečana povelja osmanskog sultana Mahmuda II. Njime je u Srbiji zvanično potvrđeno prisajedinjenje šest otrgnutih nahija.

Administrativna podela Kneževine Srbije u periodu od 1834. do 1836. godine

Čitava teritorija Kneževine Srbije je 1834. godine odlukom skupštine bila podeljena na 5 serdarstava i 19 okružja, čime su ukinuti svi oblici administrativnih podela koji su imali svoje poreklo u Osmanskom carstvu. U sastav ovih pet serdarstava je ušlo i šest nahija koje je Osmansko carstvo prepustilo Kneževini Srbiji u skladu sa odredbama Akermanske konvencije koja je u članu 5 predvidela da se Kneževini Srbiji vrati 6 nahija (Krajina, Crna Reka, Paraćin, Kruševac, Stari Vlah, Jadar i Rađevina) koje su osmanlije zauzele posle slamanja Prvog srpskog ustanka.

Pet serdarstava na koje je podeljena Kneževina Srbija su bila: Raško, sa sedištem u Čačku, Rasinsko sa sedištem u Jagodini, Podunavsko sa sedištem u Beogradu, Mačvansko sa sedištem u Šapcu i Timočko sa sedištem u Negotinu^[2]

Od 18 nahija postojaćih 1833. u Srbiji je u leto 1834. bilo 15 okruga sa 61 kapetanijom, koje su u 1835. godini dobile naziv srezova.

15 okružija po popisu stanovništva 1834:

Već 1836. izdvojen je iz Rudničkog Čačanski okrug, a Banjski je podeljen na Aleksinački i Gurgusovački. Administrativna podela Srbije na 17 okruga zadržala se sve do sticanja nezavisnosti (1878).^[3]

Administrativna podela Kneževine Srbije posle 1836. godine

Novim odlukama Narodne skupštine donetim 1836. godine, koje je prihvatio i ustav Osmanskog carstva iz 1838. godine, Kneževina Srbija se deli na 17 okruga. O njihovim nadležnostima je bio donet poseban Zakon o Ustrojenju okružni načelničastva i glavnim dužnostima sreskih načelnika. Organizacija srezova predviđena ovim zakonom je ostala na snazi sve do sticanja nezavisnosti Kneževine Srbije i formiranja Kraljevine Srbije 1882. godine

Administrativna podela Kneževine Srbije posle Berlinskog kongresa 1878. godine

Kneževina Srbija je posle Berlinskog kongresa 1878. godine bila proširena sa 4 nova okruga, koji su u Drugom srpsko-turskom ratu (1877-1878) oslobođeni od Turaka. Novi okruzi bili su Niški, Vranjski, Pirotski i Leskovački (kasnije Toplički). Tako je Kneževina Srbija u periodu 1878-1882. imala ukupno 21 okrug.

Vidi još

Reference

Literatura

Ljušić, Radoš (2001). Istorija srpske državnosti. 2. Novi Sad: Ogranak SANU.
Milićević, Jovan (1981). „Srbija 1839-1868”. Istorija srpskog naroda. 5 (1). Beograd: Srpska književna zadruga. str. 249—301.
Popov, Čedomir (1981). „Srbija 1868—1878. godine”. Istorija srpskog naroda. 5 (1). Beograd: Srpska književna zadruga. str. 303—421.
Stojančević, Vladimir (1996). Jugoistočna Srbija u XIX veku (1804-1878). Niš: Prosveta.

[FOOTNOTEЉушић2001-1] Ljušić 2001.

[2] Zvaničan sajt opštine Voždovac „Administrativno-teritorijalna pripadnost“ (pristupljeno 24. jula 2012)

[3] Leposava Cvijetić: Popis stanovništva i imovine u Srbiji 1834. godine

[1]

[2]

[3]