Južne i Sjeverne dinastije

Južne i Sjeverne dinastije (pin: Nánběicháo) je naziv za period istorije Kine koji je trajao od 420. do 589. i tokom koje je Kina bila podijeljena na južni dio, kojim su vladale Južne i sjeverni dio, kojim su vladale Sjeverne dinastije. Do podjele je došlo vijek ranije, odnosno početkom 4. vijeka kada su sjevernu Kinu zauzeli Vu Hu narodi, i protjerali vlast tadašnje dinastije Đin na jug. Dinastiju Đin je 420. svrgnula dinastija Liu Song, prva od Južnih dinastija, a što je događaj koji se tradicionalno smatra početkom tog perioda. Na sjeveru je pak dinastija Sjeverni Vej, prva od Sjevernih dinastija, godine 439. ujedinila preostala područja. Iako su se između te dvije države povremeno vodili sukobi oko teritorija, i iako su one same bile pogođene dinastičkim sukobima i građanskim ratovima, period Južnih i Sjevernih dinastija se smatra relativnom mirnijim u odnosu na prethodni. To je omogućilo da se preko sjeverne Kine naglo proširi budizam, koji je postao državna religija; na sjeveru Kine je takođe došlo do sinizacije ne-kineskog stanovništva, uključujući vladarske kuće. Na jugu je, pak, došlo do razvoja nauke. Period je završen kada su snage dinastije Sui, čiji je vladar car Ven 577. svrgnuo Sjeverni Zhou, posljednju od Sjevernih dinastija, godine 589. svrgnuo dinastiju Čen, posljednju od Južnih dinastija i tako ponovno ujedinio Kinu.

Teritorije dinastije Sjeverni Vej (svjetloplavo) i dinastije Liu Song (tamnocrveno) 440. godine

Zaleđina

Nakon kolapsa ujedinjene Kine pod dinastijom Istočni Han 220. godine, velikim delom zbog pobuna Žutog turbana i Pet kutlača pirinča, Kina se na kraju spojila u Tri kraljevstva. Od njih, Cao Vej je bio najjači, a slede ga istočni Vu i Šu Han, ali su u početku bili u relativno stabilnoj formaciji. Nakon državnog udara 249. godine od strane Sima Jia, porodica Sima je u suštini kontrolisala Cao Vej i brzo je usledilo osvajanje Šun Hana od strane Cao Veja.

Nakon neuspelog puča vladajuće porodice Cao protiv porodice Sima, poslednji vladar Caoa je abdicirao. Sima Jan (car Vu od Đina) je tada osnovao dinastiju Zapadni Đin i osvajanje istočnog Vua od strane Zapadnog Đina dogodilo se 280. godine, čime je okončan period Tri kraljevstva i ponovo ujedinjena Kina.

Dinastija Zapadni Đin bila je ozbiljno oslabljena nakon Rata osam prinčeva od 291. do 306. Za vreme vladavine cara Huaja od Đina i cara Mina od Đina, carstvo je dovedeno u ozbiljnu opasnost ustankom severnih nehanskih naroda kolektivno poznatih kao Pet varvara, kada su se brojne nomadske plemenske grupe preselile u severnu i severozapadnu Kinu koje su bile uveliko regrutovane u vojsku, a zatim su iskoristile građanske ratove da bi preuzele vlast. Njihove vojske su skoro uništile dinastiju u katastrofi Jungđa 311. godine, kada su snage Pet varvara poharale Luojang. Čangan je doživeo sličnu sudbinu 316. godine.

Međutim, potomak carske kuće, Sima Žuej (car Juen od Đina) pobegao je južno od reke Huaj i ponovo uspostavio dinastiju, poznatu u istoriografiji kao dinastija Istočni Đin. Učvrstivši svoju moć na jugu, istočni Đin su uspostavili Đenkang na postojećem mestu Đanje (sada Nanking) kao svoju novu prestonicu.

Na severu, Pet Varvara je uspostavilo brojne kratkotrajne dinastije, što je dovelo do perioda poznatog kao Šesnaest kraljevstava u istoriografiji. Na kraju, dinastija Severni Vej osvojila je ostale severne države 439. godine i ujedinila severnu Kinu. Iako su istočni Đin i uzastopne južne dinastije bile dobro branjene od severnih dinastija postavljanjem pomorskih flota duž Jangcekjanga, i dalje su postojali različiti problemi u vezi sa stvaranjem i održavanjem vojne snage. Određivanje pojedinih domaćinstava za služenje vojnog roka u graničarskom sistemu na kraju je dovelo do pada njihovog društvenog statusa, što je u mnogim prilikama izazvalo široko rasprostranjeno dezerterstvo trupa. Suočeni sa nedostatkom trupa, generali iz Istočnog Đina su često slati u kampanje da porobe narode koji nisu Hani na jugu kako bi ih regrutirali u vojsku. Dinastija Istočni Đin nije pala zbog spoljne invazije, već zato što je Lju Ju (car Vu od Lju Song) zaplenio tron od cara Gonga iz Đina i osnovao dinastiju Lju Song, čime je zvanično započeo period severne i južne dinastije.

Severne dinastije

Za više informacija pogledajte: Spisak careva kineskih severnih dinastija

Severne dinastije počele su 439. godine kada je Severni Vej osvojio Severni Ljang da bi ujedinili severnu Kinu i okončane su 589. godine kada je dinastija Suej zatrla dinastiju Čen. Može se podeliti na tri vremenska perioda: Severni Vej; Istočni i Zapadni Vej; Severni Ći i Severni Džou. Severni, istočni i zapadni Vej, zajedno sa Severnim Džouom, osnovali su pripadnici Sjenbej naroda, dok je Severni Ći uspostavio narod Han.

Na severu, lokalni etnički Han plemićki klanovi su se konsolidovali izgradnjom utvrđenih sela. Klan bi stvorio de fakto feud kroz veoma kohezivnu porodičnu zajednicu za samoodbranu. Manje seljačke porodice bi radile za dominantni klan kao zakupci ili kmetovi. Ovo je bio odgovor na haotično političko okruženje, a ove plemićke porodice Han uglavnom su izbegavale državnu službu pre nego što je dvor Severnog Veja pokrenuo pokret sinicizacije. Severno plemstvo je stoga bilo visoko militarizovano u poređenju sa prefinjenim južnjačkim aristokratama, a ova razlika se zadržala i u dinastijama Suej i Tang vekovima kasnije.

Uspon Severnog Veja (386–535) i pokret sinicizacije

Glavni članak: Severni Vej

Vojska od terakote Severnog Veja u uniformi Sjanbija, grobnica Sime Đinlonga, 484. godine.

U periodu od šesnaest kraljevstava, porodica Tuoba iz Sjanbija bila je vladar države Daj. Iako su je osvojili bivši Ćin, poraz bivšeg Ćina u Bici kod reke Fej je doveo do kolapsa bivšeg Ćina. Unuk poslednjeg princa Daja Tuoba Šijiđen, Tuoba Guej je obnovio bogatstvo klana Tuoba, preimenujući svoju državu u Vej (sada poznatu kao Severni Vej) sa prestonicom u Šengleu (blizu modernog Hohota). Pod vladavinom careva Daovu (Tuoba Guj), Mingijan i Tajvu, Severni Vej se progresivno širio. Osnivanje rane države Severni Vej i njene ekonomije takođe su bili u velikoj meri zasluga para otac-sin Cuej Hong i Cuej Hao. Tuoba Guej je učestvovao u brojnim sukobima sa Kasnijim Jenima koji su se završili povoljno za Severni Vej, nakon što su dobili pomoć od Džang Guna koji im je omogućio da unište vojsku kasnijih Jana u vici kod Canhe Padine. Nakon ove pobede, Tuoba Guj je osvojio kasniju prestonicu Jena Pingčeng (današnji Datong). Iste godine se proglasio za cara Daova.

Literatura

• Gascoigne, Bamber (2003). The dynasties of China : a history (1st Carroll & Graf izd.). New York: Carroll & Graf Publishers. ISBN 978-0786712199. 
• Boodberg, Peter A. (1938). „Marginalia to The Histories of The Northern Dynasties”. Harvard Journal of Asiatic Studies. 3 (3/4): 223—253. JSTOR 2717776. doi:10.2307/2717838. 
• ——— (1939). „Marginalia to The Histories of The Northern Dynasties”. Harvard Journal of Asiatic Studies. 4 (3/4): 230—283. JSTOR 2717776. doi:10.2307/2717776. 
• Graff, David A. (2002). Medieval Chinese Warfare, 300–900. ISBN 0-415-23954-0. 
• Ebrey, Patricia Buckley; Walthall, Anne; Palais, James B. (2006). East Asia: A Cultural, Social, and Political History. Boston: Houghton Mifflin. ISBN 978-0-618-13384-0. 
• Lewis, Mark Edward (2009). China between Empires: The Northern and Southern Dynasties. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-02605-6. 
• Miller, Roy Andrew (1959): Accounts of Western Nations in the History of the Northern Chou Dynasty. University of California Press.
• Wright, Arthur F (1959). Buddhism in Chinese History. Stanford: Stanford University Press. .
• Bielenstein, Hans (1947), „The census of China during the period 2–742 A.D.”, Bulletin of the Museum of Far Eastern Antiquities, 19: 125—163 
• Cutter, Robert Joe; Crowell, William Gordon (1999). Empresses and consorts : selections from Chen Shou's Records of the Three States with Pei Songzhi's commentary. Honolulu: University of Hawaiì Press. ISBN 0-585-32007-1. OCLC 45843016. 
• de Crespigny, Rafe (1991). „The Three Kingdoms and Western Jin: A History of China in the Third Century AD ~ I” (PDF). East Asian History. 1 (1). 
• de Crespigny, Rafe (2007), A Biographical Dictionary of Later Han to the Three Kingdoms, Brill 
• de Crespigny, Rafe (2018) [1990]. Generals of the South: the foundation and early history of the Three Kingdoms state of Wu (na jeziku: engleski) (Internet izd.). Faculty of Asian Studies, The Australian National University. 
• de Crespigny, Rafe (2020) [1996]. To Establish Peace: being the Chronicle of the Later Han dynasty for the years 189 to 200 AD as recorded in Chapters 59 to 63 of the Zizhi tongjian of Sima Guang (na jeziku: engleski) (Internet izd.). Australia Centre on China in the World, The Australian National University. ISBN 978-0-7315-2537-9. hdl:1885/212581. 
• Ge Jianxiong, 中国人口史 (History of the Population of China) vol 1. Shanghai: Fudan University Press, 2002. ISBN 7-309-03520-8
• Knechtges, David R. (2010). „From the Eastern Han Through the Western Jin (AD 25-317)”. Ur.: Kang-yi Sun Chang; Stephen Owen. The Cambridge History of Chinese Literature. New York: Cambridge University Press. str. 116—198. ISBN 9780521855587. 
• Mansvelt Beck, B. J. (1986), Twitchett, Denis; Loewe, Michael, ur., „The fall of Han”, The Cambridge History of China: Volume 1: The Ch'in and Han Empires, 221 BC–AD 220, The Cambridge History of China, Cambridge: Cambridge University Press, 1, str. 317—376, ISBN 978-0-521-24327-8, doi:10.1017/chol9780521243278.007, Pristupljeno 2020-11-17 
• McLaren, Anne E. (2006). „History Repackaged in the Age of Print: The "Sanguozhi" and "Sanguo yanyi"”. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London. 69 (2): 293—313. ISSN 0041-977X. JSTOR 20182040. S2CID 154489082. doi:10.1017/S0041977X06000139. 
• McLaren, Anne E. (2012). „Writing History, Writing Fiction: The Remaking of Cao Cao in Song Historiography”. Monumenta Serica. 60 (1): 45—69. ISSN 0254-9948. S2CID 193917398. doi:10.1179/mon.2012.60.1.003. 
• San, Tan Koon (2014), Dynastic China: An Elemental History, The Other Press, ISBN 978-9839541885 
• Taylor, Jay (1983), The Birth of the Vietnamese, University of California Press 
• Theobald, Ulrich (2000), „Chinese History – Three Kingdoms 三國 (220–280)”, Chinaknowledge, Pristupljeno 7. 7. 2015 CS1 održavanje: Format datuma (veza)
• Sima, Guang (1952). The Chronicle of the Three Kingdoms (220–265) Chapters 69–78 from the Tz*U Chih T'ung Chien. translated by Achilles Fang, Glen William Baxter and Bernard S. Solomon. Cambridge, MA: Harvard University Press. 
• Hill, John E. 2004. The Peoples of the West from the Weilue 魏略 by Yu Huan 魚豢: A Third Century Chinese Account Composed between 239 and 265. University of Washington, Draft annotated English translation.
• Breverton, Terry (2013). Breverton's Encyclopedia of Inventions (Unabridged izd.). Quercus. ISBN 978-1623652340. 
• Kang, Youwei (2013-10-21). 歐洲十一國遊記二種 (na jeziku: kineski). 群出版. str. 98. 
• Szczepanski, Kallie. „The Invention of the Crossbow”. About.com. Arhivirano iz originala 02. 04. 2015. g. Pristupljeno 31. 3. 2015. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
• Hong-Sen Yan (2007). Reconstruction Designs of Lost Ancient Chinese Machinery (Online-Ausg. izd.). Dordrecht: Springer Science & Business Media. str. 129. ISBN 978-1402064609. 
• Xiong, Victor Cunrui (2009). Historical Dictionary of Medieval China. Lanham, Md.: Scarecrow Press. str. 351. ISBN 978-0810860537. 
• 佚名 (januar 2013). Chinese History. ISBN 9781921678882. CS1 održavanje: Format datuma (veza)

Spoljašnje veze

• Dynasties of the North and South
• Period of the Northern and Southern Dynasties
• Early Imperial China: A Working Collection of Resources Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. jun 2010)
• History of China: A good catalogue of info Arhivirano na sajtu Wayback Machine (22. april 2017)
• Online Three Kingdoms publications of Dr. Rafe de Crespigny, Australian National University