Josip Kraš
Josip Kraš (Vuglovec, kod Ivaneca, 23. mart 1900 — Karlovac, 18. novembar 1941) bio je revolucionar, učesnik Narodnooslobodilačke borbe i narodni heroj Jugoslavije.
| josip kraš | |
|---|---|
 Josip Kraš | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 23. mart 1900. |
| Mesto rođenja | Vuglovec, kod Ivaneca, Austrougarska |
| Datum smrti | 18. oktobar 1941. (41 god.) |
| Mesto smrti | Karlovac, ND Hrvatska |
| Profesija | pekarski radnik |
| Delovanje | |
| Član KPJ od | 1928. |
| Učešće u ratovima | Narodnooslobodilačka borba |
| Heroj | |
| Narodni heroj od | 26. jula 1945. |
Biografija
urediRođen je 20. marta 1900. godine u selu Vuglovcu, kod Ivaneca, grada na severu Hrvatske. Potiče iz radničke porodice, njegov otac Valentin je bio rudar.[1] Izučio je pekarski zanat u Varaždinu 1916. godine. Nakon toga je radio u Garešnici, pa u Banovoj Jarugi.
Raspad Austrougarske monarhije 1918. godine zatekao ga je u Banovoj Jarugi gde je, zajedno s Matom Žanićem 29. oktobra organizovao veliki narodni zbor na kome je izabrano Radničko-seljačko-vojničko veće, po uzoru na sovjete u Rusiji. Sovjet u Banovoj Jarugi ubrzo su ugušile žandarske snage. Članom Komunističke partije Jugoslavije postao je od njenog osnutka 1919. godine.[2]
Godine 1920. postao je član uprave Sindikata prehrambenih radnika u Zagrebu, a istovremeno je bio i tehnički urednik „Borbe“ i njen kolporter koji ju je često u poslednji čas ilegalno izvlačio iz štamparije. Kao jedan od najbližih saradnika Josipa Broza u borbi protiv frakcionaštva u zagrebačkoj partijskoj organizaciji tokom 1927. i 1928, na Osmoj konferenciji zagrebačkih komunista održanoj februara 1928. podržao je njegov program.[3]
Stalno je bio proganjan od policije, jedanaest puta hapšen, a posle definitivne zabrane izlaženja „Borbe“, 1929. godine, osuđen je od Suda za zaštitu države na pet godina robije, koju je izdržao u Sremskoj Mitrovici. Kao za sve komuniste, i za Kraša je robija bila samo nova politička škola, u kojoj je stekao solidno marksističko obrazovanje.[1]
Godine 1934, posle izlaska iz zatvora, ponovo se aktivirao u Ujedinjenom radničkom sindikalnom savezu Jugoslavije u Zagrebu, a istovremeno održavao veze s rudarima u Ivanecu, gde je organizovao štrajkove (1936. i 1937) i osnovao partijsku ćeliju. Pred kraj 1939. godine, upućen je u u zatvor u Lepoglavu, ali je ubrzo pušten. Godine 1940, zbog organizovanja štrajka pekarskih radnika u Zagrebu, ponovno je uhapšen.[1]
Na Osnivačkom kongresu Komunističke partije Hrvatske, 1937. godine, izabran je za Člana Centralnog komiteta KPH, a 1938. za njenog organizacionog sekretara. Na Petoj zemaljskoj konferenciji KPJ, održanoj u Zagrebu oktobra 1940. godine, izabran je za člana Centralnog komiteta KPJ.
U danima neposredno posle napada Nacističke Nemačke na Kraljevinu Jugoslaviju, zajedno s Vladimirom Bakarićem, Kraš je posetio podbana dr Svetozara Ivkovića, i tražio da se radnicima i svim antifašistima podeli oružje zbog odbrane zemlje, ali je bio odbijen.[1]
Posle okupacije Jugoslavije, u maju 1941. godine, Kraš odlazi u Karlovac kao delegat Centralnog komiteta KP Hrvatske, da izvrši pripreme za oružani ustanak. Tu je osnovao Vojni komitet za Kordun, Baniju i Gorski kotar. Nedugo posle Kraševog dolaska u Karlovac, u gradu su formirane udarne omladinske trupe i počele oružane akcije. Oštećen je dalekovod Ozalj-Karlovac-Zagreb, srušena pruga između Mostanja i Duge Rese, organizovana pobuna u domobranskom garnizonu, a istovremeno su radnici i omladinci upućivani u prve partizanske odrede.[1]
Kraš je 18. oktobra 1941. godine primećen na ulici i u borbi je ubijen s leđa od jednog ustaše.[1]
Nasleđe
urediUkazom Predsedništva Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ), 26. jula 1945. godine, među prvim borcima Narodnooslobodilačke vojske, proglašen je za narodnog heroja.[4]
Njegovi posmrtni ostaci su posle rata, preneseni u Zagreb i sahranjeni u Grobnicu narodnih heroja groblju Mirogoj.[1]
Josip Kraš je uz Radu Končara, bio jedna od najvećih partizanskih ikona u posleratnoj Hrvatskoj i Jugoslaviji. Godine 1950. Fabrika za proizvodnju slatkiša „Kraš“ je dobila ime po njemu, a 1965. godine Opština Ivanec je od njegove rodne kuće napravila memorijalni muzej.[1]
Reference
uredi- ^ a b v g d đ e ž Narodni heroji Jugoslavije 1982, str. 425.
- ^ Ivo Banac; ,,I Karlo je o'šo u komite" Nemiri u sjevernoj Hrvatskoj u jesen 1918., 39. str. Pristupljeno 21. 10. 2024.
- ^ KRAŠ, Josip. Hrvatski biografski leksikon (1983–2024), mrežno izdanje. Leksikografski zavod Miroslav Krleža, 2024. Pristupljeno 21.10.2024.
- ^ „Služben list FNRJ 96/45” (PDF). www.slvesnik.com.mk. 11. 12. 1945.
Literatura
uredi- Narodni heroji Jugoslavije tom I. Beograd: Narodna knjiga. 1982.
