Чкаљевац
Čkaljevac[1] (lat. Vanessa cardui) vrsta je dnevnog leptira iz porodice šarenaca (lat. Nymphalidae).
| Čkaljevac | |
|---|---|
| |
| Vanessa cardui | |
| Naučna klasifikacija | |
| Carstvo: | |
| Tip: | |
| Klasa: | |
| Red: | |
| Porodica: | |
| Potporodica: | |
| Rod: | |
| Vrsta: | V. cardui
|
| Binomno ime | |
| Vanessa cardui (Linnaeus, 1758)
| |
| |
| Rasprostranjenost u Srbiji prisutan
| |
| |
| Rasprostranjenost u Evropi | |
| Sinonimi | |
| |
Opis
uredi
_-_Echinacea_purpurea_-_Havr%C3%A9_(2).JPG)
Osnovna boja gornje strane krila je žućkastoroze. Na vrhu prednjih krila ima bele mrlje, a na zadnjim krilima ima male crne tačke.
Gusenice su tamnosmeđe sa čekinjama na leđnoj strani i bledožutom prugom sa bokova.
Vrsta se javlja tokom godine u dve generacije. Prva generacija se formira u periodu jun-septembar, kada s proleća jedinke doleću sa juga iz Afrike i Male Azije, deo produžava migraciju na sever Evrope, a u jesen se odvija povratna migracija.[2]
Vanessa cardui ima raspon krila 55—60,[3] a dužina prednjih krila iznosi 27—29 milimetara.[2]
Gusenice u ishrani koriste brojne vrste iz familija Cucurbitaceae, Asteraceae, Fabaceae, Vitaceae, Malvaceae, Brassicaceae i Boraginaceae. Najčešća je vrsta Cirsium vulgare. Na jednoj biljci može se pronaći više jedinki, jer ih odaju krupne fekule zaostale u svilenoj zaštiti koju ispredaju između listova.
Životni ciklus
urediČkaljevac je poligina vrsta, što znači da se mužjak pari sa većim brojem ženki, kontinuirano tokom godine, kako bi se osiguralo potomstvo. Mužjaci su teritorijalni. Broj generacija zavisi od geografskog područja, a u laboratorijskim uslovima izvedeno je čak osam. Nijedan stadijum nije u stanju da prezimljava. Sericigena aktivnost beleži se od naranijih stupnjeva. Kako teče razvoj, skolusi koji mogu varirati u boji postaju sve uočljiviji. Gusenice ranih stupnjeva se od sličnih razlikuju po parovima žutih skolusa na crnom integumentu, subdorzalno.[4]
Razvoj
urediVanessa carudi je holometabolna vrsta . Ženke polažu jaja na biljku domaćina, koja će služiti kao izvor hrane. Nakon izleganja, larve se neprekidno hrane i grade svilene šatore na biljci domaćinu. Oni se presvlače nekoliko puta u narednih nekoliko nedelja pre nego što pređu na sledeću fazu u metamorfozi. Kao lutka, formira čahuru, a nakon završetka pojavljuje se kao odrasli leptir. Razvoj čkaljevca zavisi od klime; brži razvoj se javlja u toplijim klimama. U suptropskim područjima, završetak razvoja može trajati 33 do 44 dana. U hladnijim klimama, razvoj može potrajati i do 60 dana.[5]
Rasprostranjenje i stanište
urediSreće se na gotovo svim staništima. Migratorna je vrsta koja naseljava veći deo zemljine kugle,[3] nema je jedino u Južnoj Americi. Zoogeografska pripadnost: centralnoamerička vrsta. Staništa variraju od otvorenih livada, dolina i polja do urbanih i poljoprivrednih područja. Vrsta pokazuje izuzetnu adaptivnu moć, te nema preferencija niti ograničenja ni po pitanju nadmorske visine.[2]
Ekologija
urediČkaljevac je posetilac sa juga, kojeg je teško pomešati sa drugim leptirima, ulgavnom zbog crnog trougla na vrhu prednjeg krila. To je migrant i ne može da preživi zimu u umerenim klimatskim uslovima. Svake godine zapadnu Evropu ponovo naseljavaju leptiri sa juga Španije i Afrike. U dobrim godinama, može se videti skoro svuda. Često se sunča na tlu ili u vegetaciji širom otvorenih krila, mada poleteće u snažan, klizeći let kada mu se neko približi. Posećuje razne cveće za nektar. Polaže jaja na veoma različite biljke u Evropi. Jaja se polažu pojedinačno na gornju stranu listova, a gusenice se hrane u skloništu od labavo ispredenih listova. Kukulizuju se na hranilici. Staništa: mezofilni travnjaci (11%), alpski i subalpski travnjaci (7%), vlažni travnjaci i zajednice visokog bilja (7%), urbani parkovi i velike bašte (5%), ugare, pustoši (5%), šipražje i travnjaci (5%), poljoprivredno zemljište i veštački pejzaži (5%).[6]
Status ugroženosti
urediPrema Međunarodnoj uniji za zaštitu prirode (IUCN), vrsta u Evropi nije ugrožena.
Sinonimi
uredi- Papilio cardui Linnaeus, 1758
Reference
uredi- ^ „Biološka raznovrsnost Srbije”. bioras.petnica.rs. Arhivirano iz originala 06. 01. 2018. g. Pristupljeno 05. 01. 2018.
- ^ a b v Jakšić, P & Nahirnić A. (2011): Dnevni leptiri Zasavice. Beograd
- ^ a b Đurić, M.; Popović, M. (2011), Dnevni leptiri Srbije priručnik, HabiProt, 198 str. Beograd
- ^ Janz, Niklas (2005-11-01). „The Relationship Between Habitat Selection and Preference for Adult and Larval Food Resources in the Polyphagous Butterfly Vanessa cardui (Lepidoptera: Nymphalidae)”. Journal of Insect Behavior (na jeziku: engleski). 18 (6): 767—780. ISSN 1572-8889. doi:10.1007/s10905-005-8739-z.
- ^ „Vanessa cardui”. Animal Diversity WEB. Pristupljeno 15. 11. 2022.
- ^ „Vanessa cardui (Painted lady)”. IUCN Red List. Pristupljeno 15. 11. 2022.
Literatura
uredi- Tolman,T.; Lewington, R.(2008), Collins butterfly guide
