Orašje (Varvarin)

Za druge upotrebe, pogledajte Orašje (višeznačna odrednica).

Orašje je naselje u Srbiji u opštini Varvarin u Rasinskom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 698 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 826 stanovnika).

Orašje
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Rasinski
Opština	Varvarin
Stanovništvo
— 2011.	698
Geografske karakteristike
Koordinate	43° 44′ 22″ S; 21° 16′ 04″ I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	343 m
Orašje Orašje na karti Srbije
Ostali podaci
Pozivni broj	037
Registarska oznaka	KŠ

Ovo selo se nalazi na izlasku Kalenićke reke iz klisure, na površini od 997 hektara, od kojih je 497 neobradivo. Ime je dobilo po mnogim orasima, kojih i danas ima. Selo je vrlo staro, a crkvu Svetog Jovana Krstitelja, nekadašnji manastir, podigao je 1321. godine kralj Milutin. Crkva je podignuta u slavu pomirenja Milutina sa bratom Dragutinom, posle njihovog desetogodišnjeg ratovanja. Ovaj manastir posetio je i Hajduk Veljko Petrović 1810. godine, neposredno pre Varvarinskog boja, radi nekog važnog dogovora sa igumanom Rafailom. U ovom selu je pred crkvom 1815. godine pročitano pismo Kneza Miloša u kome je pozvao narod na ustanak, te je doneta odluka da se i Temnićani dignu na ustanak. U borbu su ih poveli knez Mileta Radojković i Nikola Mandrda.

Staro selo bilo je manastirski prnjavor i nalazilo se na mestu koje se i danas tako zove. Kada su Turci 1813. godine porušili manastir, to selo je raseljeno i tek posle Drugog srpskog ustanka zasnovano je novo. Zasnovao ga je neki Raon (Aron) Cincarin koji je ovde došao iz Makedonije, da sa osam sinova popravlja crkvu. Tu je i ostao, a od njega vode poreklo Cincarevići - Miškovići. Ostali stanovncii su došli iz Stare Srbije, sokobanjskog, vranjskog, užičkog i kruševačkog kraja.

Ovde se nalazi Zapis orah kod crkve (Orašje).

Istorija

Do Drugog srpskog ustanka Orašje se nalazilo u sastavu Osmanskog carstva. Nakon Drugog srpskog ustanka Orašje ulazi u sastav Kneževine Srbije i administrativno je pripadalo Jagodinskoj nahiji i Temnićskoj knežini sve do 1834. godine kada je Srbija podeljena na serdarstva.

Poreklo stanovništva

Prema poreklu ondašnje stanovništvo Orašja iz 1905. godine, može se ovako rasporediti:

• Iz Makedonije ima 1 porodica sa 60 kuće.

• Nepoznato poreklo ima 1 porodica sa 12 kuće.

• Iz okoline Sokobanje ima 1 porodica sa 10 kuće.

• Iz Vranjskog okruga ima 2 porodice sa 8 kuće.

• Iz Užičkog okruga ima 1 porodica sa 8 kuće.

• Iz Stare Srbije ima 1 porodica sa 7 kuće. (podaci datiraju iz 1905

"Na izvoru kraj kisele vode" - Orašje

Prva subota u februaru - “Na izvoru kraj kisele vode” je najstarija manifestacija temnićkog kraja koja se svake godine održava u mesnoj zajednici Orašje. Tradicionalno se održava svake godine oko Svetog Save, u organizaciji mesne zajednice Orašje, KUD “Vuk Karadžić” iz Orašja i Opštine Varvarin.

Manifestacija predstavlja takmičenje pevača amatera, koji nisu afirmisani i nemaju muzička izdanja. Program je takmičarskog karaktera, takmičare ocenjuje stručni žiri koji na kraju proglašava pobednika. U revijalnom delu programa učestvuje uvek KUD “Vuk Karadžić”. Manifestacija je više puta nagrađivana od strane Opštine, Okruga i Republike kao najstarija manifestacija ovog tipa u Srbiji.

Izvor mineralne vode

U okviru hidrografskih objekata posebnu pažnju zavređuje pojava mineralne vode, poznata pod nazivom "Soko voda". Naime, u ataru sela Orašje, neposredno ispod podnožja Juhora, nalazi se izvorište mineralne vode na nadmorskoj visini od 220 m. Po geološkom sastavu ovaj lokalitet je sastavljen od stena koje čine osnovnu geološku građu planinske mase Juhora, a to su stare paleozojske škriljaste stene gnajseva, mikašista, amfibolita, liskunovitih i sličnih stena. Izvorište mineralne vode u ovim stenama leži ispod glinovito-peskovitih kvartarnih naslaga debljine oko 10 m, a na kontaktu ovih stena sa neogenim naslagama moravske dolinske ravni. Utvrđeno je da kontaktnu zonu ovih različitih stena (škriljaca i neogena) presecaju rasedne linije različitih pravaca, tako da za ove rasede geolozi vezuju pojavu mineralne vode u Orašju, kao i u selu Svojnovu na istočnim padinama Juhora.

Ova voda svrstava se u grupu hladnih kalcijum-magnezijum-hidrokarbonatnih-ugljenokiselih mineralnih voda, temperature od 12-140C, ukupne mineralizacije 0,8 - 1,4 g/l i pH vrednosti od 6,08. Sadržaj CO2 u vodi iznosi 1,1 g/l, a sadržaj radioaktivnih elemenata je nizak. Počeci eksploatacije ove vode datiraju još od 1929. godine, tako da se ona smatra jednom od najstarijih mineralnih voda na teritoriji Srbije koja je flaširana i koja je dobila širu tržišnu upotrebu (korišćena je i na Dvoru u Beogradu). Još 1932. godine kralj Aleksandar I Karađorđević proglasio je ovu vodu za opšte korisnu lekovitu mineralnu vodu.

Voda se dobija iz kaptiranog bunara (lociran pored crkvenog dvorišta), ustaljenog kapaciteta oko 1 l/s. Međutim, na prostoru izvorišta, posle drugog svetskog rata, dva puta su vršena istraživanja bušenjem više bušotina, od kojih su dve dublje (37 i 40 m). Zatim, početkom 90-ih godina izvedene su 3 duboke bušotine do 150, 200 i 300 m dubine, ali je izdašnost tih bušotina bila mala, od 0,1 do 0,3 l/s. To znači da treba računati sa postojećim kapacitetom od 1 l/s.

Analizom fizičko-hemijskog sastava vode, koju je izvršio 1997. godine Zavod za zaštitu zdravlja Srbije "Dr Milan Jovanović - Batut" utrvrđeno je prisustvo sledećih elemenata (mereno u g/l vode): natrijuma 34,80, kalijuma 9,28, kalcijuma 159,18, magnezijuma 60,00, selena 0,0014, bikarbonata 579,00, hlorida 25,00, sulfata 134,00 i fluorida 0,80 g/l. Međutim, analizom lekovitih svojstava, koju je izvršio Medicinski fakultet u Beogradu - Institut za balneologiju, utvrđeno je da se ova voda može koristiti kao terapijsko sredstvo u lečenju sledećih hroničnih oboljenja: upale želuca i žučnih puteva, peska u mokraćnim putevima, stanja posle hirurškog odstranjenja kamena iz žučnih i mokraćnih puteva. Pored toga, veoma je efikasna u pogledu brze nadoknade tečnosti u organizmu i utoljavanja osećaja žeđi, zbog čega se preporučuje osoboma koje su izložene povećanim gubicima tečnosti, kao i onima koje se podvrgavaju kontrolisanim procedurama mršavljenja. Inače, može se koristiti bez ograničenja kao stona mineralna voda.

Ova mineralna voda i danas se flašira pod nazivom "Soko" i prodaje kao stona osvežavajuća ugljenokisela voda, a delom se koristi i za proizvodnju gaziranih sokova. Distribuira se, uglavnom, na regionalnom tržištu.

Demografija

U naselju Orašje živi 577 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 44,3 godina (42,8 kod muškaraca i 45,8 kod žena). U naselju ima 201 domaćinstvo, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,47.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija Godina Stanovnika 1948. 1.079 1953. 1.112 1961. 1.045 1971. 997 1981. 951 1991. 826 757 2002. 698 810

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍
Srbi			695	99,57%
Crnogorci			2	0,28%
nepoznato			1	0,14%

Orašje u popisima Jagodinske nahije — od 1818. do 1829.
Godina popisa	1818.	1819.	1820.	1821.	1822.	1823.	1824/25.	1825.	1826.	1827.	1828.	1829.
Kuće	22	24	33	33	37	35	37	38	35	35	37	37
Poreske glave*	-	28	37	37	39	43	43	41	36	38	37	37
Aračke glave**	46	61	80	80	81	84	89	91	82	88	98	97
*Poreske glave = Oženjeni muškarci | ** Aračke glave = Muškarci od 7 do 70 godina

Stanovništvo prema polu i starosti

	m			ž
?	6			4
80+	6			19
75—79	19			18
70—74	26			40
65—69	22			30
60—64	22			22
55—59	18			18
50—54	23			19
45—49	34			25
40—44	15			18
35—39	16			18
30—34	29			13
25—29	21			22
20—24	22			18
15—19	20			14
10—14	11			8
5—9	20			24
0—4	16			22
Prosek :	42,8			45,8

Domaćinstva

Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 216 228 241 243 236 220 201

Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosek Broj domaćinstava 32 51 29 27 19 31 9 2 1 0 3,47

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	299	72	203	14	9	1
Ženski	298	27	205	55	9	2
UKUPNO	597	99	408	69	18	3

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	174	132	0	0	11
Ženski	104	49	0	0	8
UKUPNO	278	181	0	0	19
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	0	2	4	0	5
Ženski	0	1	2	0	0
UKUPNO	0	3	6	0	5
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	0	3	3	0	3
Ženski	0	2	2	5	1
UKUPNO	0	5	5	5	4
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	0	0	0	11
Ženski	1	0	0	33
UKUPNO	1	0	0	44

Literatura

• Popović, Ljubodrag. Zoran Marković, ur. Jagodinska nahija, knjiga prva 1815 —1823 (PDF). Jagodina: Istorijski arhiv Jagodina. 86-902609-5-1. Arhivirano iz originala (PDF) 27. 09. 2013. g. Pristupljeno 12. 7. 2012. 

Spoljašnje veze

• Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
• Satelitska mapa (Wikimapia)
• Gugl satelitska mapa (Maplandia)
• Plan naselja na mapi (Mapquest)