Dragačevski kamenoresci
Dragačevski kamenoresci su tokom 19. i u prvim decenijama 20. veka razvili su specifičan tip polihromnog nadgrobnog spomenika. Stub je četvrtastog preseka (sa pokrivkom koja ga štiti od atmosferalija ili bez nje), isklesan od finog peščara. Na nadgrobniku su uz epitafe (često poetski nadahnute) uklesane figure pokojnika okružene različitim predmetima (simboli pola, uzrasta, društvenog statusa i profesije), krstovi različitih formi, geometrijska i floralna ornamentika i simbolične predstave golubova koji zoblju grožđe.[1]
.jpg)
Kamenorezaštvo u Dragačevu doživelo je ekspanziju od sredine 19. veka, kada su stvorene brojne klesarske družine i majstorske radionice. U Dragačevu su postojala tri klesarska središta: puhovsko-lisičko, rćansko-živičko i goračićko-guberevačko.[2] Kamenorezaštvo je naročito bilo razvijeno u selima Puhovo, Goračići i Živica u kojima postoje majdani kvalitetnog kamena peščara tociljnjaka, sipkog i pogodnog za obradu. Dragačevski tip spomenika, u lokalnim varijantama, proširio se preko granica samog Dragačeva: po trnavskim, moravskim, ariljskim, požeško-kosjerićkim selima, pa sve do planina Maljen, Suvobor, Rudnik, Kotlenik i Javor.[3]
Istaknuti predstavnici
uredi- Radosav Čikiriz (1823-1864) iz Rtiju
- Vasilije Živanović-Trašević (1837-1864) iz Goračića
- Gligorije Glišo Dmitrić (1828–1887) iz Kotraže
- Miloš Kovačević (1835-186?) iz Guberevaca
- Dmitar Đorđević Veselinović (1830-1894) iz Goračića
- Mlađen Raković (1845-1915) iz Goračića
- Ljubisav Ljubo Kukić (1846-192?) iz Lisica
- Filip Domanović (1868-1938) iz Lisica
- Bogosav Nikolić (1875-1944) iz Lisica
- Živko Jaćimović (1878-1945) iz Puhova
- Tihomir Petronijević Mandrk (1906-1977) iz Lisica
Manje poznati majstori
urediOsim pomenutih, Nikola Stojić,[4] Nikola Dudić[5] i Radovan M. Marinković[6] nabrajaju imena manje poznatih dragačevskih kamenorezaca:
Kamenoresci iz Guberevaca
uredi- Dragomir Jakovljević (1887-1961)
- Vitomir Vitorović[3]
- Marinko Ikodinović[3]
- Stevan Kostić[3]
- Vuksan Todorović[3]
Kamenoresci iz Dučalovića
uredi- Pavle Pantelić (1838-1899)
- Velimir Pantelić (1895-1962)
- Milenko Cvijović (1863-1915)
- Miladin R. Kovačević (1893-1968)
- Budimir Pantović (?−?)
- Milutin Jorović (?−?)
- Milisav Tanasković (1895−1963)
- Božidar Tanasković[3]
- Miodrag Tanasković[3]
- Milorad Jorović[3]
- Radisav Matović[3]
- Radojica Matović[3]
- Miloš Kostić[3]
- Dragoslav Mikanović[3]
- Dušan Mikanović[3]
- Miloš Nikolić[3]
- Dojčilo Radovanović[3]
- Miodrag Radovanović[3]
- Boško Stevanović[3]
- Dragutin Stranjančević[3]
- Žarko Stranjančević[3]
- Mijailo Stranjančević[3]
- Mikailo Stranjančević[3]
- Nenad Stranjančević[3]
- Radovan Stranjančević[3]
- Gligorije Glišo Dmitrić (1828–1887)
- Obrad Milinković (1874-1915)
- Vojislav Milinković (1895-1943)
- Vojislav Kuzmanović (1883−1967)
- Risto Milovanović (1899-1966)
- Momir Milovanović (?-?)
- Budimir Milovanović[3]
- Vladimir Milovanović[3]
- Vlastimir Milovanović[3]
- Mijailo Milovanović[3]
- Milomir Milovanović[3]
- Stanislav Milovanović[3]
- Adam Milovanović[3]
- Boško Vitorović[3]
- Ilija Vitorović[3]
- Nikola Vitorović[3]
- Radosav Vitorović[3]
- Slavko Vitorović[3]
- Dragoslav Slavković[3]
- Milorad Slavković[3]
- Miloš Slavković[3]
- Milosav Milosavljević (1834-1870)
- Ljubisav Ljubo Kukić (1846-192?)
- Filip Domanović (1868-1938)
- Borivoje Domanović (1908–1990)
- Bogosav Nikolić (1875-1944)
- Živko Jaćimović (1878-1945)
- Petar Gavrilović (?-?)
- Tihomir Petronijević Mandrk (1906-1977)
Kamenoresci iz Milatovića
uredi- Bogosav Tajsić (1814-1866)
- Dobrosav Jaćimović (1866-1915)
- Živko Jaćimović (1878−1945)
- Krstomir Nešovanović (1875−1935)
- Živojin Todorović (1887-1937)
- Dragoslav Jaćimović (1911-1983)
- Stanimir Jaćimović (?-?)
- Vojislav Jaćimović[3]
- Vučko Jaćimović[3]
- Milenko Jaćimović[3]
- Radisav Jaćimović[3]
- Radiša Janković[3]
- Pavle Jelić[3]
Majstori van Dragačeva
urediU dragačevske kamenoresce se ubrajaju i dva majstora iz trnavskog kraja koji je starinom pripadao Dragačevu: Uroš Petrović iz Parmenca i Vidosav Belopavlović iz Petnice i kamenoresci koji su živeli van Dragačeva: Vaso Jevtović i Stevan Jevtović iz Arilja, Stevan Lazarević iz Krčagova, Sreten Minjović iz Raščića, Mijailo Popović iz Sveštice i Filip Pavlović iz Tabanovića.[4]
Izvori
uredi- ^ Dudić, Nikola (1995). Stara groblja i nadgrobni belezi u Srbiji. Beograd: Republički zavod za zaštitu spomenika kulture; Prosveta. ISBN 978-86-80879-07-9.
- ^ Radovan, Marinković M (1985). Dragačevski zanati i zanimanja. Čačak: Međuopštinski istorijski arhiv. str. 91.
- ^ a b v g d đ e ž z i j k l lj m n nj o p r s t ć u f h c č dž š aa ab av ag ad ađ ae až az ai aj ak al alj Stojić, Nikola Nika (2011). Dragačevski epitafi : zapisi sa nadgrobnika i krajputaša (2. dopunjeno izd.). Čačak: Međuopštinski istorijski arhiv. ISBN 978-86-80609-45-4.
- ^ a b Stojić, Nikola (2011). Dragačevski epitafi : zapisi sa nadgrobnika i krajputaša (2. dopunjeno izd.). Čačak: Međuopštinski istorijski arhiv,. str. 167—168. ISBN 978-86-80609-45-4.
- ^ Dudić, Nikola (1995). Stara groblja i nadgrobni belezi u Srbiji. Beograd: Republički zavod za zaštitu spomenika kulture; Prosveta. ISBN 978-86-80879-07-9.
- ^ Marinković, Radovan M.; Marinković, Zoran (2010). Pisci iz Dragačeva : [leksikon]. Guča: Biblioteka Opštine Lučani. ISBN 978-86-88197-01-4.
Literatura
uredi- Pavićević Popović, Radmila; Ivković, Zorica; Milošević, Spomenka (1984). Nadgrobni spomenici Dragačeva : katalog izmeštenih i zaštićenih dragačevskih nadgrobnih spomenika u Guči. Kraljevo: Zavod za zaštitu spomenika kulture Kraljevo.
- Marinković, Radovan M (1985). Dragačevski zanati i zanimanja. Čačak: Litopapir.
- Nikoloć, Radojko (1988). Umiranja životu jednaka: o zapisima iz knjiga umrlih zapadne Srbije. Čačak: Čačanski glas.
- Dudić, Nikola (1995). Stara groblja i nadgrobni belezi u Srbiji. Beograd: Republički zavod za zaštitu spomenika kulture; Prosveta. ISBN 978-86-80879-07-9.
- Nikolić, Radojko (1998). Kamenoresci narodnog obraza: kamenorezaštvo i kamenoresci zapadne Srbije. Čačak: „Litopapir”.
- Dragačevo : naselja, poreklo stanovništva, običaji. Beograd: Službeni glasnik : SANU. 2010. ISBN 978-86-519-0718-3.
- Stojić, Nikola Nika (2011). Dragačevski epitafi : zapisi sa nadgrobnika i krajputaša (2. dopunjeno izd.). Čačak: Međuopštinski istorijski arhiv. ISBN 978-86-80609-45-4.
- Nikolić, Radojko (2018). Kamena knjiga predaka : o natpisima sa nadgrobnih spomenika zapadne Srbije (2, dopunjeno izd.). Čačak: Narodni muzej. ISBN 978-86-84067-63-2.