Aragacotn

Aragacotn
jerm. Արագածոտն
Aragacotn; jerm. Արագածոտն
Država	Jermenija
Admin. centar	Aštarak
Najveći grad	Aparan, Talin
Službeni jezik	jermenski
Marzpet	David Gevorgyan (od 2018)
Površina	2.755 km2
Stanovništvo	2010.
— broj st.	141.800
— gustina st.	51,47 st./km2
— ISO 3166-2	AM.AG
Vremenska zona	UTC+4 (leti +5)
Poštanski broj	0201-0514
	Zvanični veb-sajt

40° 25′ N 40° 10′ E / 40.417° S; 40.167° I / 40.417; 40.167

Aragacotn (jerm. Արագածոտն) je jedna od 11 administrativnih jedinica Republike Jermenije, odnosno jedan od deset marzeva.

Nalazi se u zapadnom delu zemlje, duž južnih obronaka najviše planine u Jermeniji Aragaca. Na severozapadu je ograničen marzom Širak, na severoistoku je Lori, na istoku Kotajk a na jugu marz Armavir. Na krajnjem jugoistoku graniči se sa administrativnim područjem grada Jerevana, dok je na zapadu međunarodna granica sa Turskom.

Ovako ograničeno područje ima površinu od 2.755 km² ili 9,3% državne teritorije. Na teritoriji marza je 2010. živelo 141.800 stanovnika. Administrativni centar marza je grad Aštarak, a status urbanih gradskih centara imaju još i Aparan i Talin. Pored Jermena koji čine osnovu populacije u ovom području živi značajniji broj pripadnika Jezidske kurdske manjine.

Ime marza u bukvalnom prevodu označava „podnožje Aragaca“.

Geografija

Pejzažom Aragacotna dominiraju planine i livade (okolina Aparana)

Aragacotn se nalazi u zapadnom delu Jermenije i u najkraćem se može reći da je smešten između Jerevana i Aragaca sa jedne, odnosno Kasaha i Ahurjana sa druge strane. Najvažnije pritoke Kasaha (desne pritoke) su Amberd i Geharot. Celom provincijom dominiraju vrhovi Aragaca koji je sa nadmorskom visinom od 4.095 metara i najviši vrh cele Jermenije. Najniži deo marza nalazi se u zapadnom delu i leži na nadmorskoj visini od 950 metara.^[1] Idući ka jugu i zapadu zemljište se postepeno spušta ka nešto sušnijoj Araratskoj ravnici.

Najvažniji vodotok je reka Kasah koja izvire ispod južnih obronaka Aragaca, a na njoj je izgrađeno veštačko Aparansko jezero. Sa planine se ka jugu spuštaju brojni manji vodotoci koji se odlikuju bujičnim karakterom i koji izazivaju velike štete poljoprivrednim područjima. U blizini najvišeg vrha Aragaca nalazi se planinsko jezero Kari lič (ili Kameno jezero), jedno od najviših jezera u Jermeniji.

U vegetacionom smislu provincijom dominiraju kontinuirane alpske livade koje su mestimično ispresecane dubokim kanjonima i stenovitim goletima. Ređe su hrastove šume galerijskog tipa.^[2]

Klima oblasti varira od umereno kontinentalne do oštre planinske, tako da su najviši vrhovi Aragaca tokom cele godine prekriveni snegom.

Istorija

Ostaci tvrđave Amberd iz VII veka

Područje današnjeg Aragacotna bilo je naseljeno još u praistoriji, a posebno dolina Kasaha (zahvaljujući plodnom tlu i umerenoj klimi). O najranijim naseljima svedoče brojni arheološki lokaliteti iz kamenog i bronzanog doba. Prva državna organizacija na ovom području bilo je Jermensko kraljevstvo koje se još nazivalo i Votn Aragaco. Severni delovi Aragacotna u srednjem veku nazivali su se Amberd. Od IX—XI veka područje je bilo deo knjaževine Pahlavuni.

Godine 1386. cela oblast je opustošena od strane vojske tatarskog emira Temerlana, a već tokom XV veka oblast je potpala pod vlast turkijske države Kara Kojunlu. Godine 1828. Aragacotn, kao i cela Istočna Jermenija postaje deo Ruske imperije.

Demografija

Prema procenama državne statističke službe Jermenije (Armstat) u marzu je u 2010. živela 141.800 stanovnika ili 4,5% celokupne populacije Jermenije. Sa prosečno 51,47 stan/km² (posle Vajoc Džora) ovo je najređe naseljeni deo Jermenije. Oko 75% stanovnika živi u ruralnim sredinama.

	1991.	1993.	1995.	1997.	1999.	2001.	2002.	2003.	2004.	2005.	2006.	2007.	2010.
Stanovnika	142.000	146.300	138.700	138.800	138.300	138.200	138.400	138.500	138.800	139.100	139.500	140.000	141.800
Gradsko stanovništvo	39.600	42.400	35.300	34.100	33.300	33.000	32.900	32.900	32.900	32.900	33.000	33.000	33.100
Izvori: ArmStat^[3]^[4]

Pored osnovne populacije (koju čine Jermeni), u marzu živi oko 6.000 pripadnika kurdske zajednice Jezidi koji čine najbrojniju nacionalnu manjinu u provinciji.

U administrativnom pogledu Aragacotn je podeljen na 4 rejona (Aštarak, Aparan, Aragac i Talin) sa ukupno 117 naselja. Od tog broja samo tri naselja (Aštarak, Aparan i Talin) se smatraju urbanim centrima dok je preostalih 111 ruralnog karaktera.

Gradovi u Aragacotnu
po broju stanovnika u 2010.

1. Aštarak	21.600	2. Aparan	6.600
3. Talin	5.500

Znamenitosti

Kao dokaz bogate prošlosti ovog kraja svedoče brojni ostaci tvrđava i crkava. Neki od najznačajnijih kulturno istorijskih spomenika su srednjovekovna tvrđava Amberd te srednjovekovni manastiri Sagmosavank i Oganavank.

Ali svakako jedna od najvećih znamenitosti celog kraja nalazi se u selu Ošakane, na krajnjem jugu marza (na obalama Kasaha) i reč je o grobnici oca jermenske pismenosti i svetitelja jermenske crkve Mesropa Maštoca.

U severnom delu, na obroncima Aragaca nalazi se Bjurakanska opservatorija, izgrađena 1946. godine.