Amerika
Amerike[1][2][3] su zemlje zapadne hemisfere ili Novog sveta[1] koje se sastoje od kontinenata Severna Amerika i Južna Amerika sa svim pridruženim ostrvima i regijama.[4][5][6] Amerike pokrivaju 8,3% ukupne površine Zemlje (28,4% kopna) i sadrže 14,2% svetskog stanovništva. Izraz je relativno nov i predstavlja nešto jasniju alternativu izrazu Amerika, koji može označavati i celu kopnenu masu ili Sjedinjene Američke Države. Originalni izraz se koristio za ono što se ponekad smatra jednim kontinentom ili superkontinentom, pri čemu Amerike predstavljaju skupni izraz za kopnenu masu i pojedine regiju u njemu. Kada se koristi za kopnenu masu, izraz koji odgovara Americi ili Amerikama su Evroazija, koja se sastoji od Evrope i Azije, odnosno Afrika-Evroazija, koja označava Evroaziju i Afriku.
.svg) | |
| Površina | 42.549.000 km2 (16.428.000 sq mi) |
|---|---|
| Države | 35 |
| Jezici | Španski, engleski, portugalski, francuski, haićanski kreolski, kečuanski, gvaranski, ajmarski, navatl, holandski i mnogi drugi |
| Vremenske zone | UTC−10:00 do UTC |
| Najveći gradovi | Najveća gradska područja Najveći gradovi Spisak
|
Zajedno sa povezanim ostrvima, Amerika pokriva 8% ukupne površine Zemlje i 28,4% njene kopnene površine. U topografiji dominiraju američki Kordiljeri, dugačak lanac planina koji se proteže duž zapadne obale. Ravnom istočnom stranom Amerike dominiraju veliki rečni slivovi, poput Amazona, basena reke Sen Loren-Velikih jezera, Misisipija i La Plate. Budući da se Amerika prostire na 14.000 km (8.700 mi) od severa do juga, klima i ekologija uveliko variraju, od arktičke tundre Severne Kanade, Grenlanda i Aljaske, do tropskih kišnih šuma u Centralnoj Americi i Južnoj Americi.
Ljudi su prvi put naselili Ameriku iz Azije pre između 42.000 i 17.000 godina. Druga migracija naroda koji su govorili na-dene jezike usledila je kasnije iz Azije. Kasnija migracija Inuita u neoarktik oko 3500. godine pre nove ere kompletirala je ono što se generalno smatra naseljavanjem domorodačkih naroda Amerike.
Prvo poznato evropsko naselje u Americi osnovao je nordijski istraživač Lejf Erikson.[7] Međutim, ova kolonizacija nikada nije postala trajna i kasnije je napuštena. Španska putovanja Kristifora Kolumba od 1492. do 1504. rezultirala su stalnim kontaktom sa evropskim silama (a potom i drugim zemljama Starog sveta), što je na kraju dovelo do kolumbijske razmene i započelo period istraživanja, osvajanja i kolonizacije čiji efekti i posledice traju do današnjice. Špansko prisustvo uključivalo je porobljavanje velikog broja autohtonog stanovništva Amerike.[8]
Bolesti unesene iz Evrope i Zapadne Afrike poharale su autohtone narode, i evropske sile su kolonizovale Ameriku.[9] Masovno iseljavanje iz Evrope, uključujući veliki broj sluga pod zakupom, i uvoz afričkih robova u velikoj meri su zamenili autohtone narode.
Dekolonizacija Amerike započela je Američkom revolucijom tokom 1770-ih i u velikoj meri je okončana Špansko-američkim ratom krajem 1890-ih. Trenutno skoro svo stanovništvo Amerike živi u nezavisnim zemljama; međutim, nasleđe kolonizacije i naseljavanja Evropljana je to što Americi daje mnoge zajedničke kulturne osobine, pre svega hrišćanstvo i upotrebu indoevropskih jezika: među kojima su prvenstveno španski, engleski, portugalski, francuski i, u manjoj meri, holandski.
U Americi živi skoro milijardu stanovnika, od kojih dve trećine živi u Sjedinjenim Državama, Brazilu i Meksiku. Amerika ima osam megagradova (metropolitanskih područja sa deset miliona stanovnika ili više): Njujork (23,9 miliona), Metropolitensko područje doline Meksika (21,2 miliona), Sao Paulo (21,2 miliona), Los Anđeles (18,8 miliona), Buenos Ajres (15,6 miliona),[10] Rio de Žaneiro (13,0 miliona), Bogota (10,4 miliona) i Lima (10,1 milion).
Etimologija i imenovanje
uredi.jpg)
Ime Amerika prvi put je zabeleženo 1507. godine. Dvodimenzionalni globus koji je stvorio Martin Valdsemiler bio je najranija zabeležena upotreba tog pojma.[12] Naziv je takođe korišten (zajedno sa srodnim izrazom Amerigen) u Cosmographiae Introductio, delu koji je napisao Matijas Ringman, o Južnoj Americi.[13] Naziv je primenio za Severnu i Južnu Ameriku Gerhard Merkator 1538. godien. Naziv Amerika potiče od Americus, latinske verzije imena italijanskog istraživača Ameriga Vespučija. Ženski oblik Amerike usklađen je sa ženskim imenima Azije, Afrike i Evrope.[14]
U savremenom engleskom jeziku, Severna i Južna Amerika se generalno smatraju odvojenim kontinentima, i zajedno se zovu Amerike, ili ređe Amerika.[15][16][1] Kada se govori o unitarnom kontinentu, oblik je generalno kontinent Amerika u jednini. Međutim, bez razjašnjavanja konteksta, jednina Amerika na engleskom se obično odnosi na Sjedinjene Američke Države.[1]
Reference
uredi- ^ a b v g "America." The Oxford Companion to the English Language ISBN 0-19-214183-X. McArthur, Tom, ed., 1992. New York: Oxford University Press, p. 33: "[16c: from the feminine of Americus, the Latinized first name of the explorer Amerigo Vespucci (1454–1512). The name America first appeared on a map in 1507 by the German cartographer Martin Waldseemüller, referring to the area now called Brazil]. Since the 16c, a name of the western hemisphere, often in the plural Americas and more or less synonymous with the New World. Since the 18c, a name of the United States of America. The second sense is now primary in English: ... However, the term is open to uncertainties: ..."
- ^ Burchfield, R. W. 2004. Fowler's Modern English Usage. ISBN 0-19-861021-1 Oxford, UK: Oxford University Press; p. 48.
- ^ „America”. Oxford Dictionary.
- ^ Webster's New World College Dictionary, 2010 by Wiley Publishing, Inc., Cleveland, Ohio.
- ^ Merriam Webster dictionary. Merriam-Webster, Incorporated. 2013. Pristupljeno 23. 3. 2016.
- ^ "continent n. 5. a." (1989) Oxford English Dictionary, 2nd edition. Oxford University Press; "continent1 n." (2006) The Concise Oxford English Dictionary, 11th edition revised. (Ed.) Catherine Soanes and Angus Stevenson. Oxford University Press; "continent1 n." (2005) The New Oxford American Dictionary, 2nd edition. (Ed.) Erin McKean. Oxford University Press; "continent [2, n] 4 a" (1996) Webster's Third New International Dictionary, Unabridged. ProQuest Information and Learning; "continent" (2007) Encyclopædia Britannica. Retrieved January 14, 2007, from Encyclopædia Britannica Online.
- ^ „Leif Erikson (11th century)”. BBC. Pristupljeno 20. 11. 2011.
- ^ Kamen, Henry (2003). Spain's Road to Empire: The Making of a World Power, 1492–1763.
- ^ Taylor, Alan (2001). American Colonies. New York: Penguin Books. ISBN 9780142002100.
- ^ „Censo 2010. Resultados provisionales: cuadros y grá” (na jeziku: španski). Arhivirano iz originala 20. 12. 2010. g. Pristupljeno 25. 2. 2011.
- ^ „Cartographer Put 'America' on the Map 500 years Ago”. USA Today. Washington, D.C. Associated Press. 24. 4. 2007. Pristupljeno 30. 11. 2008.
- ^ Lawless, Jill (7. 11. 2017). „Oldest map to use word 'America' up for sale”. News and Record. Associated Press. Pristupljeno 5. 6. 2019.
- ^ „The Map That Named America (September 2003) – Library of Congress Information Bulletin”. www.loc.gov.
- ^ Toby Lester, "Putting America on the Map", Smithsonian, 40:9 (December 2009)
- ^ See for example: america – Definition from the Merriam-Webster Online Dictionary. Retrieved on January 27, 2008; "dictionary.reference.com america". Dictionary.com. The American Heritage Dictionary of the English Language, Fourth Edition. Houghton Mifflin Company, 2004. Accessed: January 27, 2008.
- ^ Marjorie Fee and Janice MacAlpine, (2008). Oxford Guide to Canadian English Usage. page 36 says "In Canada, American is used almost exclusively in reference to the United States and its citizens." Others, including The New Zealand Oxford Dictionary, The Canadian Oxford Dictionary, The Australian Oxford Dictionary and The Concise Oxford English Dictionary all specify both the Americas and the United States in their definition of "American".
Literatura
uredi- "Americas". The Columbia Gazetteer of the World Online. 2006. New York: Columbia University Press.
- "Americas". Encyclopædia Britannica, 15th ed. (1986) ISBN 0-85229-434-4 Chicago: Encyclopædia Britannica, Inc.
- Burchfield, R. W. 2004. Fowler's Modern English Usage. ISBN 0-19-861021-1 Oxford University Press.
- Churchill, Ward (1997). A Little Matter of Genocide. City Lights Books. ISBN 0-87286-323-9.
- Fee, Margery and McAlpine, J. 1997. Oxford Guide to Canadian English Usage. ISBN 0-19-541619-8 Toronto: Oxford University Press.
- Kane, Katie (1999). „Nits Make Lice: Drogheda, Sand Creek, and the Poetics of Colonial Extermination”. Cultural Critique. 42 (42): 81—103. JSTOR 1354592. doi:10.2307/1354592.
- Pearsall, Judy and Trumble, Bill., ed. 2002. Oxford English Reference Dictionary, 2nd ed. (rev.) ISBN 0-19-860652-4 Oxford, UK: Oxford University Press.
- What's the difference between North, Latin, Central, Middle, South, Spanish and Anglo America? Arhivirano na sajtu Wayback Machine (10. april 2016) Geography at about.com.
- Boyer, Paul S (2001). The Oxford Companion to United States History. ISBN 0195082095. excerpt and text search; online at many libraries
- Carnes, Mark C., and John A. Garraty. The American Nation: A History of the United States: AP Edition (2008)
- Egerton, Douglas R.; et al. (2007). The Atlantic World: A History, 1400–1888., college textbook; 530pp
- Elliott, John H (2007). Empires of the Atlantic World: Britain and Spain in America 1492–1830. ISBN 030012399X., 608pp excerpt and text search, advanced synthesis
- Hardwick, Susan W., Fred M. Shelley, and Donald G. Holtgrieve. The Geography of North America: Environment, Political Economy, and Culture (2007)
- Jacobs, Heidi Hayes, and Michal L. LeVasseur (2007). World Studies: Latin America: Geography – History – Culture.
- Bruce E. Johansen, (2006). The Native Peoples of North America: A History.
- Kaltmeier, Olaf, Josef Raab, Michael Stewart Foley, Alice Nash, Stefan Rinke, and Mario Rufer. The Routledge Handbook to the History and Society of the Americas. New York: Routledge (2019)
- Keen, Benjamin, and Keith Haynes (2008). A History of Latin America.
- Kennedy, David M., Lizabeth Cohen, and Thomas Bailey. The American Pageant (2 vol 2008), U.S. history
- Marsh, James C., ed. The Canadian Encyclopedia (4 vol 1985) online edition Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. avgust 2008)
- Morton, Desmond. A Short History of Canada 5th ed (2001)
- Veblen, Thomas T. Kenneth R. Young, and Antony R. Orme. The Physical Geography of South America (2007)
- „The Myth of Continents: A Critique of Metageography (Chapter 1)”. University of California Press. Pristupljeno 14. 8. 2018.
Spoljašnje veze
uredi- Amerika pre Kolumba (Centar za društvenu stabilnost - Zvanični kanal)
- Kako je Kolumbo otkrio Ameriku? (Centar za društvenu stabilnost - Zvanični kanal)
- United Nations population data by latest available Census: 2008–2009
- Organization of American States
- Council on Hemispheric Affairs
Gannett, Henry; Ingersoll, Ernest; Winship, George Parker (1905). „America and others”. New International Encyclopedia.
