Mitropolit skopski Josif

Josif (Cvijović, Drežnik, 28. avgust (jk) 1878 — Beograd, 3. jul 1957) bio je episkop bitoljski od 1920. do 1931. i mitropolit skopski od 1932. do 1957. godine.

Josif Cvijović
Lični podaci
Datum rođenja	(1878-08-28)28. avgust 1878.
Mesto rođenja	Drežnik, kod Užica, Kneževina Srbija
Datum smrti	3. jul 1957.(1957-07-03) (78 god.)
Mesto smrti	Beograd, NR Srbija, FNR Jugoslavija
Potpis

Biografija

Rođen je u selu Drežnik kod Užica, od oca Krste Cvijovića i majke Jelisavete. Osnovnu školu završio je u Požegi i šest razreda gimnazije u Užicu. Pravoslavnu bogosloviju je završio u Beogradu. Oženio se i rukopoložen je u čin đakona 15. septembra 1903, a u čin sveštenika 1. oktobra 1903. godine. Bio je sveštenik u makoviškoj, i zatim dragojevačkoj parohiji. Kada je ostao udovac zamonašio se 15. septembra 1913. godine u manastiru Rakovica. Završio je Duhovnu akademiju u Kijevu i magistrirao tezom „Uloga srpskog sveštenstva u oslobađanju svoga naroda“. Po povratku iz Kijeva predavao je jedno vreme u Bogosloviji u Beogradu, i rukovodio Monaškom školom u manastiru Rakovica.

Učestvovao je u balkanskim ratovima i Prvom svetskom ratu gde je bio vojni sveštenik u četničkom odredu Vojvode Vuka. Poslat je u diplomatsku misiju u Bizerti, zatim u Rusiju, a od 1917. bio je rektor u Srpskoj pravoslavnoj bogosloviji u Oksfordu gde je radio zajedno sa jeromonahom Nikolajem Velimirovićem. Po završetku rata postao je rektor Prizrenske bogoslovije i sa tog mesta je izabran 19. decembra 1920. za episkopa bitoljskog. U Bitolju je osnovao bogosloviju gde je predavao jeromonah, kasnije svetitelj, Jovan Šangajski. Godine 1931. ujedinjene su eparhije Ohridska i Bitoljska i sedište je postavljeno u Bitolj, a episkop objedinjene Ohridsko-bitoljske eparhije bio je dotadašnji episkop ohridski Nikolaj (Velimirović).

Tokom 1930. i 1931. godine zajedno sa jeromonahom Justinom Popovićem poslat je u Prikarpatsku Rusiju koja je tada pripadala Čehoslovačkoj. Njihov zadatak je bio da pravoslavce koji su nasilno pounijaćeni vrate u pravoslavlje. Od 1596. godine, posle Brest-Litovske unije, poljski kralj Sigismund III i papa su nametali pravoslavnima uniju. Posle Prvog svetskog rata zahvaljujući demokratskom predsedniku Masariku njima je bio omogućen povratak u pravoslavlje.

Zašto nije izabran za patrijarha 1930. godine

Delfa je pitala svog kućnog prijatelja Vojislava Marinkovića, tadašnjeg ministra spoljnih poslova, u vladi Petra Živkovića, zašto je za patrijarha izabran Varnava, mitropolit skopski, s kojim nisu bili mnogi (koji su radili u Skoplju i u Carigradu), oduševljeni — njegovim intelektualnim sposobnostima. Pitala je i zašto nisu izabrani mnogo bolji kandidati, kao što su vladika gospodin Georgije Letić, Nikolaj Velimirović ili vladika Josif. Dobila je odgovor da odgovorni faktori, nisu mogli u ovim prilikama, imajući u vidu naročite potrebe Srpske pravoslavne crkve, da nađu pogodniju ličnost. Letića, nije mogao, kada on nije podnosio intrige i ogovaranja sveštenička svoje bratije, nije mogao ni vladika Nikolaj, koji je sa svojim životom i radom više bio na nebu nego na zemlji, više besednik i crkveni poeta nego realni crkveni poslenik i organizator. Nije pogodan bio ni vladika Josif, koji se kao četnik sa puškom u ruci borio i u borbi ubijao svoje protivnike. U tim prilikama to bio jedini izbor. Varnava je izabran zbog njegove čvrste ruke i organizatorske sposobnosti, da zavede red, poredak i disciplinu u našoj crkvi u doba, kada su starost, bolest i senilnost Blaženopočivšeg patrijarha Dimitrija učinili, da nije bilo dovoljno reda i discipline. Verovalo se da će mitropolit Varnava biti u stanju, više nego iko drugi, da tu hitnu potrebu naše crkve, najbolje zadovolji, jer je predstojala izrada Ustava Srpske pravoslavne crkve.

Episkop bitoljski

Izabran je sa mesta episkopa bitoljskog za mitropolita skopskog i ustoličen u Skoplju 1. januara 1932. godine. U Skoplju je pokrenuo časopis „Hrišćansko delo“. U Skoplju se tada osniva Crkveni muzej Južne Srbije zaslugom Radoslava Grujića, kao i prva Galerija fresaka u tadašnjoj državi. Uz njegovu i zaslugu patrijarha Varnave dobrotvorka Persa Milenković se odlučila da podigne manastir Vavedenje u Beogradu. U svom rodnom selu Drežniku mitropolit Josif je podigao školu i crkvu.

Ratno i posleratno doba

Po izbijanju Drugog svetskog rata iz Skoplja su ga proterali Bugari 5. maja 1941. godine. Došao je u Beograd kada su već bili uhapšeni patrijarh Gavrilo i episkop žički Nikolaj. Okupljeni oko njega svi prisutni episkopi, niški Jovan, šabački Simeon, braničevski Venijamin, zvorničko-tuzlanski Nektarije, vikarni Arsenije i Valerijan, sastavili su Sinod koji je delovao u ratnim uslovima od 1941. do 1947. godine. Predsednik ovog Sinoda u odsustvu patrijarha bio je mitropolit skopski Josif.

Tokom rata organizovao je ekipu Srpske pravoslavne crkve koja je sarađivala sa Komesarijatom za izbeglice Tome Maksimovića. Posle Drugog svetskog rata Srpska pravoslavna crkva je ostala bez imanja i prihoda, pa je mitropolit Josif u zgradi Patrijaršije 1946. osnovao Zavod za izradu sveća. Rukovođenje Srpskom pravoslavnom crkvom preuzeo je patrijarh Gavrilo po povratku iz logora Dahau u Beograd 1946. godine. Mitropolit Josif je sa saradnicima napisao „Izveštaj Svetog Arhijerejskog Sinoda Svetom Arhijerejskom Saboru SPC o radu od 1941. do 1947. godine“, to je tekst na oko 500 kucanih strana koji svedoči o teškom ratnom periodu i koji je Sabor SPC 1947. usvojio.

Posle Drugog svetskog rata vlast mu nije dozvolila da se vrati u Skoplje i preuzme upravljanje svojom eparhijom. Nastanio se tada u Vranju da bi upravljao delom Skopske eparhije kome je Vranje pripadalo. Međutim i odatle je proteran. Bio je od aprila 1945. do novembra 1946. administrator Mitropolije crnogorsko-primorske. U drugoj polovini 1950. je uhapšen i držan u zatvoru bez suđenja, kasnije je pritvoren u manastiru Žiča. Posle puštanja na slobodu, krajem novembra 1951, bio je skoro 18 meseci administrator Eparhije žičke u odsustvu vladike Nikolaja. Kada je oboleo živeo je u manastiru Vavedenje u Beogradu gde je i umro 3. jula 1957. godine. Sahranjen je u manastirskom dvorištu pored mitropolita zagrebačkog Dositeja.

Nasleđe

Posle Drugog svetskog rata na području Makedonije uspostavljena je kanonski nepriznata Makedonska pravoslavna crkva — Ohridska arhiepiskopija sa kojom je 2002. Niškim sporazumom pokušano prevazilaženje raskola iz čega je nastala Pravoslavna ohridska arhiepiskopija.

Mitropolit Josif je napisao „Memoare“, 1. izdanje „Svetigora“, Cetinje, 2006. godine, 391 strana, COBISS.SR 1536958185. Drugo izdanje je bilo 2008. godine. Njegov đakon Dobrivoje Kapisazović je napisao knjigu „Anegdote iz života mitropolita srpskog Josifa Cvijovića (1878-1957) sa kratkim biografskim podacima“, izdao autor, Beograd 1982. godine, 93 strane. Osim toga u izdanju „Svetigore“ izašla je 2007. knjiga „Mudri orač njive Gospodnje: spomenica Josifa Cvijovića episkopa bitoljskog i mitropolita skopskog“, 445 strana. ISBN 978-86-82797-73-9..

U Drežniku je povodom 130 godina od rođenja, 28. avgusta 2008. godine, svečano otvoren Spomen-dom posvećen životu i radu mitropolita Josifa. Ovom skupu prisustvovala je i Mileva Karakašević, Josifova unuka. Josif je sa suprugom Milevom imao dve ćerke, starija je rođena maja 1904. i od nje ima potomstvo. Mlađa ćerka je rođena septembra 1905. i umrla 1. novembra 1905. a 21. novembra 1905. umrla je i Josifova supruga.

Galerija

• 
  Vladika Josif u Bitolju
• 
  Vlada Zečević i mitropolit Josif novembra 1944.
• 
  Pasoš mitropolita Josifa za put u Sovjetski Savez 1948.
• 
  Josifov svojeručni epitaf.
• 
  Grob mitropolita skopskog Josifa Cvijovića na groblju svete obitelji Vavedenje u Beogradu
• 
  Natpis sa druge strane nadgrobne spomen ploče

Literatura

• Mitropolit skopski Josif: „Memoari“, Svetigora, Cetinje, 2008. godine
• Sava Vuković: „Srpski jerarsi od devetog do dvadesetog veka“, Evro Beograd, Unireks Podgorica, Kalenić Kragujevac, 1996. godine; tekst „Josif (Cvijović) mitropolit skopski 1932-1957“ str. 261-263.
• Srpska pravoslavna crkva 1920-1970, spomenica o 50-godišnjici vaspostavljanja Srpske patrijaršije, Beograd 1971.

Spoljašnje veze

• Spomen dom mitropolitu Josifu Cvijoviću („Pravoslavlje, broj 998, 15. oktobar 2008.“)
• Nova knjiga o Mitropolitu skopskom Josifu (SPC, 12. avgust 2016) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. avgust 2016)
• Izložba o mitropolitu Josifu Cvijoviću u Užicu (SPC, 25. april 2017) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. april 2017)
• Čestit rodoljub na čelu SPC u najtežem vremenu („Politika”, 7. maj 2017)
• Predrag Puzović: Prilog biografiji mitropolita Josifa (Bogoslovlje, 1997) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. avgust 2020)