Jevrejski kulturni centar Arije Livne (Banja Luka)
Jevrejski kulturni centar Arije Livne je kulturni centar u gradu Banjaluci (Republika Srpska, BiH). Svečano je otvoren 2014. godine, kao jedini ovakav objekat, izgrađen nakon Drugog svjetskog rata na Balkanu. Kulturni centar služi za afirmaciju jevrejske kulture, istorije, tradicije. U sklopu Jevrejskog kulturnog centra koji nosi ime po velikom prijatelju srpskog naroda, i predsjedniku Privrednog predstavništa Republike Srpske u Izraelu Ariju Livneu, nalazi se i jevrejski vjerski objekat, sinagoga Ilona Vajs.
| Jevrejski kulturni centar Arije Livne | |
 | |
Informacije
| |
|---|---|
| Lokacija | Banja Luka |
| Status | završena |
| Svečano otvaranje | 2. septembar 2014. |
| Sagrađena | 2014. |
| Otvaranje | 2014. |
| Adresa | Gavre Vučkovića 2 |
| Veb-sajt | https://jevrejskikulturnicentar.ba/ |
Istorija Jevreja u Banjaluci
urediJevreji se prvi put spominju u Banjaluci u 16 vijeku. Najveći broj Jevreja, i to sefarda, doselio se u 19 vijeku. Prije Drugog svjetskog rata banjalučka jevrejska opština brojala je nekoliko stotina porodica, sa izgrađenom sinagogom. U Drugom svjetskom ratu uništena su gotovo sva obilježja. Danas se u Banjaluci brojnost jevrejskih porodica mjeri desetinama. Sefardski Jevreji su svakako imali jaču ulogu u BiH, s obzirom da su samo u Sarajevu, Banjaluci i Tuzli bile formirane i zasebne aškenaske opštine, s tim da je Tuzla jedini grad u kojem su Aškenazi bili brojniji.
Do vremena austrougarske okupacije u Banjaluci je isključivo postojala populacija sefardskih Jevreja, daljim porijeklom iz Španije i Portugalije. Bavili su se zanatstvom i trgovinom; zanatima su se bavili siromašniji Jevreji, a oni nešto bogatiji trgovinom. Od 1878. godine Jevreji su dali veliki zamajac širenju kapitalističke privrede i širenju zapadnoevropskih ideja u Banjaluci. Prema podacima, od 1815. do 1878. godine, nosioci uvozno-izvozne trgovine bili su Srbi i Jevreji, a muslimani su orijentisani prema unutrašnjoj trgovini i zanatstvu.[1]
Sinagoga "Ilona Vajs"
urediU sklopu Jevrejskog kulturnog centra, izgrađena ja i sinagoga, koja je ponijela ime po majci Arija Livnea, Iloni Vajs, koja je tokom Drugog svjetskog rata nastradala u logoru Aušvic.[2] Otvaranjem ovog objekta, Banjaluka i jevrejska zajednica u Banjaluci, nakon sedam decenija čekanja, tačnije od 1944. godine, kada je porušena posljednja jevrejska sinagoga, dobiće objekat koji će biti mjesto za molitvu, proučavanje svetih spisa, mjesto bogatog kulturno-umjetničkog sadržaja, ali i mjesto širenja dobre volje među ljudima. Ovo je jedna od dvije sinagoge na teritoriji Republike Srpske, druga se nalazi u gradu Doboju.
Dani Izraela i jevrejske kulture
urediGodine 2015. prvi put je organizovana manifestacija Dani Izraela i jevrejske kulture, koja za cilj ima promociju jevrejske kulture, tradicije, istorije, organizovanjem većeg broja, kulturnih, muzičkih, izložbenih prikaza o jevrejskom narodu i jevrejskoj kulturi.
Reference
uredi- ^ „Jevreji i Banjaluka u tursko doba”. Arhivirano iz originala 24. 09. 2015. g. Pristupljeno 06. 09. 2015.
- ^ Jevrejski kulturni centar donijet će Srpskoj veliki ugled